Jong en dakloos: hoe snel vind je een bed? Onderzoek met mystery guests laat zien wat er beter kan
Wat doe je als jongere dakloos raakt en echt nergens meer terecht kan? Waar vind je dan een veilige slaapplek? Jongeren van Jongerenpanel De Derde Kamer zochten het uit. Als mystery guests bezochten ze 12 steden in Nederland. Daar probeerden ze buiten kantoortijden een bed te bemachtigen. Ze bekeken of informatie online goed vindbaar was, of bijvoorbeeld agenten hen de weg konden wijzen naar een opvanglocatie en belden instanties.
In 6 van de 12 gemeenten die het Jongerenpanel bezocht, vonden de mystery guests geen veilige slaapplek. De helft dus. In het merendeel van die steden moesten de jongeren veel moeite doen om een professional van de opvang aan de telefoon te krijgen. De informatie op internet was vaak een wirwar, telefoonnummers die de mystery guests vonden klopten niet en ook adressen van opvanglocaties bleken verouderd. Ook was regiobinding regelmatig een reden tot uitsluiting. Volgens het Jongerenpanel De Derde Kamer leken een aantal uitvoeringsinstanties zich er niet van bewust dat gemeenten wettelijk verplicht zijn om iedereen in geval van nood opvang en eerste ondersteuning te bieden. Daarnaast werden jongeren regelmatig vanuit wantrouwen behandeld en moesten ze bewijzen dat ze echt hulp nodig hadden.
“We hoorden meermaals dat we maar moesten googlen op het Leger des Heils of zelfs dat we maar zwart moesten reizen om terug te gaan naar de stad waar we ingeschreven stonden”, zegt mystery guest Kyle. “Één jongere kreeg zelfs te horen dat ze op een wachtlijst zou worden geplaatst en tot twee maanden lang elke dag moest terugbellen, om te laten zien dat ze het bed wel echt nodig had.”
Kloof tussen leef- en systeemwereld verkleinen
Met de ervaringskennis uit het onderzoek stapte het Jongerenpanel De Derde Kamer naar de gemeenten om het gesprek te openen. En daarmee is het een goed voorbeeld van een initiatief dat in lijn ligt met het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis. Regie op alle leefgebieden en snelle hulp waarbij de menselijke maat centraal staat, zijn de randvoorwaarden voor minder dakloosheid. Professionals moeten kunnen doen wat nodig is om snel hulp te bieden. Daarnaast leidt het inzetten van ervaringskennis tot betere wet- en regelgeving die aansluit bij de leefwereld van mensen. Het helpt de kloof die is ontstaan tussen de leef- en systeemwereld te verkleinen en het vertrouwen tussen overheid en burger te vergroten.
Positieve ervaringen
Hoewel er werk aan de winkel is, ging er volgens Romy Misran ook veel goed tijdens het onderzoek. Zo was de informatie in Utrecht heel goed te vinden en werden de mystery guests daar heel warm ontvangen. “De professional die daar aan het werk was zei meteen: Joh, ga zitten. Hier heb je wat te eten. Er komt sowieso een bed, waar dan ook.” Volgens Misran maakte die betrokkenheid een wereld van verschil. Ook Arnhem is volgens haar een stad waar de opvang voor jongeren goed geregeld is. De juiste informatie is daar snel en goed te vinden. En medewerkers weten precies wat ze moeten doen als een jongeren bij ze aanklopt voor hulp. “Het leek bijna of het een soort script was van de vervolgstappen die ze moesten ondernemen, maar daardoor ging het heel soepel”, aldus Misran.
Gesprek aangaan
De resultaten uit het onderzoek gaat het Jongerenpanel De Derde Kamer terugkoppelen aan alle gemeenten en de organisaties die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van beleid in die regio. “Het zijn over het algemeen hele positieve gesprekken”, zegt Misran. “Maar er zijn ook gemeenten waar een welles-nietesspelletje ontstaat. Ze zeggen bijvoorbeeld dat onze bevindingen niet kloppen, terwijl we er filmmateriaal van hebben.” Dat probeert het jongerenpanel volgens Misran te voorkomen. “Soms hebben gemeenten de opvang van dakloze jongeren op papier geregeld, maar blijkt de uitvoering niet te werken.”
“Soms hebben gemeenten de opvang van dakloze jongeren op papier geregeld, maar blijkt de uitvoering niet te werken.”
Actiepunten Gemeente Groningen
Een van de gemeenten waar het Jongerenpanel De Derde Kamer het mysterie onderzoek uitvoerde was de Gemeente Groningen. “Door de terugkoppeling kwamen we erachter dat er voor de acute opvang van jongeren tot 23 jaar concrete afspraken waren gemaakt”, vertelt Dieuwertje de Jong.”Maar voor de groep van 23 tot 27 jaar bleek dat niet het geval.” Ook was het gesprek voor de Gemeente Groningen een aanzet om het hele proces bij langs te lopen, legt ze uit. Daaruit bleek bijvoorbeeld dat er veel wisselingen in personeel waren geweest. “Bij alle aanbieders zit inmiddels iemand anders op het project dan toen de afspraken werden gemaakt, waardoor zij niet goed op de hoogte waren van de verwachtingen van de gemeente”, legt De Jong uit.
Daarnaast werd twee punten actie ondernomen. Zo werd er één telefoonnummer ingevoerd waarop jongeren de gemeente kunnen bereiken. En ook sloten beleidsmedewerkers aan bij een briefing van boa’s nadat de Gemeente Groningen erachter kwam dat er te weinig kennis bij handhaving en politie was. “Daar hebben we de video van het Jongerenpanel laten zien en verteld over de website waar ze jongeren naartoe kunnen wijzen.”
Volgens De Jong zou het goed zijn als een onderzoek als dat van het Jongerenpanel altijd wordt gedaan en breder wordt getrokken. “Testen, uitvoeren en dat filmen. Op die manier wordt beleid echt gecheckt door mensen die het proces doorlopen vanaf de andere kant.”