De Doorbraakmethode: katalysator van verandering

Kim is pas 19 jaar, maar heeft al een lange geschiedenis van geweld, misbruik en mensenhandel. De trauma’s leverden haar PTSS op. Ze zag vele instellingen van binnen en is talloze keren verhuisd. Sinds haar achttiende, toen ze uit de jeugdzorg stroomde, bivakkeert ze half bij haar moeder, half bij kennissen. Ze slaapt elke nacht ergens anders. Kim heeft geen uitkering en kan een baan nog niet aan, waardoor ze schulden heeft opgebouwd.

Nanda Hofstede, begeleider bij Qpido in Amsterdam, werkt al drie jaar met Kim. “Ik neem haar aan de hand om stapje voor stapje uit die wereld te komen. Ik sta echt naast haar; anderen doen de praktische kant van de hulp. We zoeken al lang naar de juiste hulp. Niemand heeft een concrete oplossing voor haar complexe situatie of kan iets verzinnen dat in Kims ogen helpend is.”

Over Qpido

Qpido is onderdeel van Levvel, een organisatie voor jeugd en gezin. Qpido richt zich op jongeren, ouders en professionals die een vraag hebben, hulp of informatie willen op het gebied van liefde, grenzen, diversiteit, seksualiteit en dwang. Qpido biedt het intensieve hulpverleningstraject Nova, waaronder slachtoffers van mensenhandel en afhankelijkheidsrelaties vallen.

Hokjesdenken

Helaas gebeurt het regelmatig dat Nanda tegen hokjesdenken aanloopt of verdwaalt in de bureaucratische regeltjes, vooral als ze werkt met jongeren met complexe problemen. “Dan heeft Kim niet de juiste leeftijd of woonplaats, of ze valt net buiten de doelgroep. Je wilt niet weten hoe vaak ik tegen Kim en haar moeder heb moeten zeggen: sorry, het lukt toch niet. Had ik eindelijk een opvangplek gevonden die heel goed bij Kim paste, ging het toch weer niet door omdat ze geen diagnose bleek te hebben”, zucht Nanda.

Verademing

Hoe anders was haar ervaring toen ze kennismaakte met de Doorbraakmethode en het team van de 100%-ambitiepilots – een speciaal maatwerktraject van het Actieprogramma Dak- en Thuisloze Jongeren: “Ik schetste Kims situatie en er werd meteen gevraagd: wat heeft ze nodig, hoe hoog zijn haar schulden? Het maakte helemaal niet uit waar ze woonde, hoe oud ze was en of ze een diagnose had of niet. Er werd gezegd: wij gaan in Kim investeren, want we moeten zorgen dat ze nú de juiste hulp krijgt, zodat ze niet straks op straat belandt en terugvalt omdat er geen opvang voor haar is. Het was een verademing! Eindelijk botste ik niet tegen regels aan, maar werd er met mij meegedacht op welke vlakken er hulp nodig was.”

Deze andere benadering was ook een doorbraak voor Nanda. Je hoort de opluchting in haar stem als ze zegt: “Het voelt als een walhalla aan hulp. Door deze aanpak is niet alleen Kim geholpen, maar ook haar moeder, die nu veel minder stress heeft.”

De 100%-ambitiepilots: omslag in de hulpverlening

Amsterdam is een van de veertien deelnemende gemeenten aan de 100%-ambitiepilots, waarin zeventig jongeren een maatwerktraject krijgen als onderdeel van het Actieprogramma Dak- en Thuisloze Jongeren. De 100%-ambitiepilots moeten zorgen voor een flinke omslag in de hulpverlening. Het doel: alle thuisloze jongeren van de straat krijgen door maatwerk te bieden. Daarom moet er ‘bureaucratievrij-geld’ zijn om een praktische doorbraak te realiseren die het systeem niet biedt. Juist als daar een uitzondering op de regels voor nodig is. Denk aan een kamer of woning, het betalen van een opleiding of het aflossen van een schuld. Precies die doorbraken bij zaken waar jongeren en hun hulpverleners in de praktijk tegenaan lopen. Met een doorbraakbudget kun je dit in korte tijd realiseren, waardoor de jongere verder kan.

De Doorbraakmethode is een initiatief van het Instituut voor Publieke Waarden (IPW). Het Kansfonds staat garant voor het geld: maximaal tienduizend euro per jongere. 

Kims doorbraken

Nanda vertelt welke impact het maatwerktraject heeft op het leven van Kim. “Allereerst is haar schuld bij de zorgverzekering afbetaald. Dat heeft Kim enorm geholpen; het zorgde meteen voor rust. Ze was zich al in allerlei zorgelijke bochten aan het wringen om aan geld te komen om deze schuld weg te poetsen.”

Totdat de aangevraagde Wajong-uitkering er is, krijgt Kim een maandelijkse bijdrage voor levensonderhoud, de tweede doorbraak, zodat er geen nieuwe schulden komen. “De derde doorbraak is dat Kim op zoek kan naar een woning. Dat leek eerst onmogelijk zonder uitkering of werk, maar nu krijgt ze een bijdrage voor de huur vanuit het doorbraakbudget. Ze struint internet af en heeft zich overal ingeschreven! Met een eigen plek komt er rust en stabiliteit, kan ze misschien aan traumatherapie beginnen en werk zoeken; weer over haar toekomst gaan nadenken. Het geeft Kim zelfvertrouwen dat er mensen in haar geloven. Waardoor ze ook weer meer vertrouwen in de maatschappij begint te krijgen.”

Leerelement

Daarnaast krijgt Kim hulp bij haar financiën, zodat ze leert omgaan met geld. Nanda vindt het belangrijk dat dit leerelement aan het doorbraakbudget is gekoppeld. “De hulp moet bijdragen aan het leerproces van de jongeren. Het is uiteindelijk de bedoeling dat ze zichzelf leren redden in de maatschappij.”

Wat doet de doorbraak voor Kims moeder?

Kims moeder had er slapeloze nachten van. Om van de schulden af te komen ging Kim dingen doen waarvan geen moeder wil dat haar dochter die doet. Toen besloot haar moeder te proberen om de schulden van haar dochter af te betalen, maar kwam daardoor zelf in de financiële problemen. Ze kon de huur en andere rekeningen niet meer betalen. Van alle stress kreeg ze een burn-out. Het deed de relatie tussen moeder en dochter geen goed; ze hadden vaak ruzie en Kim ging steeds meer zwerven. Haar moeder werd nog banger dat Kim weer de verkeerde mensen tegen zou komen.

Nanda: “Toen ik Kims moeder belde met het nieuws dat ik een oplossing had gevonden voor de schulden van haar dochter, huilde ze van geluk. Ze was zo dankbaar. Ze zei: ‘Als jij niet in ons leven was gekomen, dan weet ik niet hoe het met mijn dochter was afgelopen.’ Die reactie is onbetaalbaar. We helpen de dochter, maar de moeder is er ook mee geholpen; dat is mooi om te zien. Kims moeder voelt zich heel erg gesteund. Het bedrag van de schulden is dezelfde dag nog overgemaakt. Die stressfactor is meteen weggevallen. Nu het weer beter gaat met haar dochter, komt er ook bij moeder meer stabiliteit. Het doet hun band zichtbaar goed.”

Wel betrokken, geen contact

Inmiddels heeft Nanda rechtstreeks contact met het IPW als regiehouder van Kim. Nanda vindt het heel fijn voor Kim dat zij, anders dan gebruikelijk in de hulpverlening, niet opnieuw haar pijnlijke verhaal hoeft te vertellen. “Geen intake, geen vragenlijsten, geen toekomstplan maken met doelen die voor haar toch onbereikbaar lijken. Dat werkt alleen maar averechts bij deze doelgroep die het vertrouwen in mensen en de maatschappij is kwijtgeraakt.”

Ze merkt hierbij op dat het wel belangrijk is dat de jongere betrokken wordt bij het hulptraject. “Te vaak worden er over de hoofden van jongeren heen keuzes gemaakt, waardoor we als hulpverleners onbedoeld de plank misslaan.”

Blaast bureaucratie omver

“Het is zo’n luxe om een doorbraakbudget in te mogen zetten”, besluit Nanda. En dan heeft ze het niet eens over de hoogte van het bedrag. “Het gaat om de mogelijkheden die je er ineens mee krijgt, waardoor andere zaken weer in beweging komen. Het doorbraakbudget blaast de bureaucratie omver. Ik zou willen dat ik dit ook voor andere jongeren kon inzetten.”

Tips van Nanda: “Als ik het voor het zeggen had ...”

“... had elke gemeente een 100%-ambitieteam”

“Een team dat open meedenkt over jongeren die niet in een hokje passen, dat niet de regels centraal stelt, maar kijkt wat nodig is, en waar maatwerk mogelijk is met een doorbraakbudget.” Nanda ervaart de weg naar hulp nu vaak als een doolhof waar ze lange tijd ronddwaalt op zoek naar de juiste oplossing. Haar tip: maak een specialistische afdeling met korte lijnen én zorg dat iedere jeugdhulporganisatie die afdeling weet te vinden.

“... kwam er een doorbraakbudget voor kleinere bedragen”

Nanda begeleidt een thuisloos meisje dat als kinderoppas wil werken via de oppascentrale, maar het abonnementsgeld van 10 euro per maand niet kan betalen. “Als ik lang zoek en allerlei formulieren invul, vind ik wel een potje, maar dat duurt maanden en dan is dat meisje allang afgehaakt.” Een ander dakloos meisje wil graag naar school, maar kan de boeken niet betalen. “Vader is buiten beeld en weigert bij te dragen, dus ze kan niet naar school – en loopt vast. Haar doorbraakbudget zou 200 euro zijn! Ik denk soms: ik ga het zelf wel betalen.” Tip: met een doorbraakbudget voor kleine bedragen kun je jongeren al vooruithelpen.

“... zette ik de jongere overal centraal”

Nanda ervaart dat de verwachtingen van organisaties niet altijd aansluiten bij thuisloze jongeren. “Het werkt bijvoorbeeld niet om tegen een jongere zoals Kim te zeggen dat ze elke dinsdag om 9.00 uur moet langskomen om haar financiën door te nemen. Kim is getraumatiseerd, heeft nachtmerries en valt pas om 6.00 uur ’s morgens in slaap. Het is niet zo dat ze niet wil, maar het lúkt haar gewoon niet op die manier. Als ze dan twee keer niet komt opdagen, stopt de hulp. En dan? Het geeft alleen nog maar meer stress en Kim glijdt verder af.” Tip: denk vanuit de jongere en niet vanuit je eigen organisatie.

“... was er meer samenwerking tussen gemeenten”

“Soms zit je midden in een goedlopend traject, maar moet je halverwege afsluiten omdat de jongere verhuist naar een andere gemeente, waar wij niet ‘ingekocht’ zijn. Ik ga dan naar die nieuwe gemeente toe om alles uit te leggen. Uiteindelijk lukt het wel, maar er gaat op deze manier veel werk en tijd in zitten.” Nanda’s tip: werk samen en kijk verder dan de gemeentegrenzen.

Wil jij ook de bureaucratie doorbreken?

Met de Doorbraakmethode maak je maatwerk de standaard in jouw gemeente. Hier lees je er meer over.

Actieprogramma dak- en thuisloze jongeren 2019-2021

Geen enkele jongere wordt dak- en thuisloos als gevolg van tekortschietende (uitvoering van) regels. Dat is de vijfde actielijn van het Actielijn dak- en thuisloze jongeren van het ministerie van VWS. Soms lukt het niet een oplossing binnen de geldende regels te vinden, en is een doorbraak in het systeem nodig. Een regelvrij of ‘bureaucratievrij’ maatwerkbudget dat direct kan worden ingezet helpt daarbij.  Veertien pilotgemeenten, waaronder Amsterdam, experimenteren met deze Doorbraakmethode. Ze hebben voor je op een rijtje gezet wat zij hebben geleerd:

Wat is er voor de doorbraakmethode nodig?

• Zet jongeren en hun perspectief centraal.
• Zorg voor bestuurlijk commitment en werk integraal samen vanuit verschillende ‘kokers’. Alle lagen binnen de organisatie moeten op de hoogte zijn van de nieuwe werkwijze.
• Kies voor learning by doing.
• Het is vaak een cultuur- en gedragsverandering. Het kost dan ook tijd om de denkwijze op alle niveaus in te bedden.

Wat maakt een goede doorbraak?

• Sluit aan bij het perspectief van de jongere.
• Vaak is het iets wat niet standaard kan worden geleverd door een van de betrokken organisaties.
• Gaat meestal over bestaanszekerheid: financiën, veiligheid, dak boven het hoofd.
• Soms is overzicht over alle problemen al een doorbraak, omdat de jongere gaat zien wat er allemaal aan de hand is.

Kim is niet haar echte naam.